Yaşadığımız coğrafya, doğal güzellikler içermesi açısından dünyanın ender
yerleşim yerleri içinde sayılıyor, kendisine hayran bırakıyor. Diğer yandan da
ansızın yüz yüze geldiğimiz felaketler bölgemizde yıkıcı etkileriyle sürekli
gündemde kalmayı başarıyor. Yaraları sarmaya devam ederken, hazırlık
süreçlerini de sorguluyoruz.
Cisco görevim sürecinde iletişim altyapısının kuvvetli bir afet karşısında
nasıl bir anda hareketsiz kaldığına defalarca tanıklık etmiştim. 1999
depreminde Adapazarı’na ilk ulaşanlar arasında bulunmuş ve öncelikle hasar
görmüş olan veri aktarımını yeniden tesis etmiştik. Şaşkınlığımızı üzerimizden
atmamızla birlikte böyle bir durumda kilit anahtarlama ve veri merkezlerinin
önemine farklı bakış açıları geliştirmiştik. Veri merkezlerinin, yedekli,
felaket kurtarma, eşzamanlı çalışma, birbirlerinden uzak mesafelerde konumlandırılması
süreci de başlamış oldu.
Yalnızca yedeklemenin yeterli olmadığını sorgulayan bilişim uzmanları
bilgelik temelli bütünleşik yöntemlerin kullanımını başlatmışlardır.
*Öngörü; Veri merkezlerinin yedekli ve eşzamanlı işletilmesi ilk adımda verilerin
kurtarılmasında etkin olmuştur. Ancak sahadan sağlıklı bilgi akışı afet
öncesinde ve sonrasındaki ciddiyetini koruyacaktır. Felaketin başlangıç anından
önceki çok kısa bir zaman aralığının ne kadar kıymetli olduğunun farkındayız.
Topoloji ve haritalandırma neticesinde araziye yerleştirilecek algılayıcılar
erken uyarı sistemleri olarak çalışabilmektedir. Kısaca nesnelerin interneti
felsefesinden bahsedersek örgü şeklinde yerleştirilecek algılayıcılar güçlerini
güneş enerjisinden sağlamaktadır. Benzetim “simulation” yazılımları
kullanılarak olay senaryoları sanal ortamda felaketi modelleyebilmektedir.
Dolayısıyla felaket kaynak planlaması gerçekçi olarak yapılabilmektedir.
*Hazırlık; Algoritmaların yapay zekâ destekli öngörüsü
neticesinde felaketlerin yaratacağı yıkım hassasiyetle hesaplanabilmektedir.
Böylece karşılaşılabilecek olumsuzlukların üstesinden gelebilmek için süreçler
baştan aşağı yeniden tanımlanacaktır. Kaynakların hangi aşamada devreye
gireceğinin kuralları belgelenecek, sorumluluklar belirlenecektir. Örnek
vakalar sanal ortamda çalıştırılabilecek, gerçek ortamda ise uygulamalarla
yaklaşımın doğruluğu sağlanacaktır. Hazırlık döneminin verimliliği yeterli
bilişim ve mekanik olanaklarla desteklenerek sağlanabilir. Ayrıca kazanılan deneyim
akredite sertifikalarla desteklenmelidir. Önceden belirlenmiş ve öğrenilmiş
hareket tarzı, hızlı ve akılcı yönetim, erken müdahalede kurtarıcı olacaktır.
*Afet Esnası; Planlamanın, denemenin, sanal ve gerçek
ortamlarda tahminlerde bulunmanın belirgin faydası ortadadır. Doğal afet, başlamasıyla
birlikte teorik varsayımların ötesinde gelişecektir. Sağduyulu, çok yönlü anlık
veri toplamanın karşılığı sonuca direkt etki edecektir. Sahadan kesintisiz ve
güvenilir bilgi akışını sağlamak, kaynakların düzgün yönlendirilmesini
sağlayacaktır. Anlık aşama ve durum bilgisinin çevrim içi canlı olarak karar
merkezlerine aktarılması, fedakâr mücadele ekipleri ve algılayıcılar sayesinde
mümkün olabilecek ve afetin nihayetlenmesi gerçekleşecektir. Bir diğer husus da
felaketin tanımının alt kırılımlara ayrıştırılması, önceliklendirilmesi,
sorumluların belirlenmesi, takibi ve izlenmesinin titizlikle uygulanmasıdır.
Kırılımlar kapandıkça sorunları kovalamanın yorgunluğunun yerini olumlu gayret
alacaktır.
*Ders. Felaketlerde çekilen sıkıntıların boyutunun ve acısının şiddeti hiç
unutulmayacaktır. Yaşananların kök analizleri, nelerin farklı uygulanabileceği,
öngörülerin hassasiyeti ve gerçekle örtüşme oranı mutlaka analiz edilmeli,
tanılar konulabilmelidir. Öğretiler açıklanmalı ve paylaşılmalıdır. Felaketler
önlenemez ancak ders çıkarmak, bilişim araçlarını ve algılayıcıları her
defasında yeniden konumlandırmak, bir sonraki sefere hazırlıklı olmak açısından
vazgeçilmezdir. Hasarı en aza indirmek doğal kaynakları tüketmemek ancak
çıkarımlar yapılarak mümkün olacaktır.
*Onarım. Felaket sonrasında toparlanma, yeniden yapılanma, doğayı canlandırma
bilimsel gerçekler ışığında yürütülmelidir. Paydaşların özünde duyarlılıkla çözüm
üretme çabaları eşgüdüm içinde yönetilmelidir. Onarım tamamlandıkça takdirle
süslenmesi, haber ve iletişim kaynaklarının bu doğrultuda kullanımı saygıyla
karşılanacaktır.
Bilişim sistemleri, algılayıcılar, karar ve sevk yazılımları, canlı izleme
araçları ancak bir sistemin parçasını oluşturacaklardır. Asıl mesele
süreçlerin, kavramsal tasarımın, her nesnenin bağlantısının, sayısal ikizinin
ve nesneler platformlarının kurgulanması ve belgelendirilmesi olacaktır.
Farkındalık hazırlığı, denemeleri, müdahaleyi gündemde tutacaktır. İleri
teknolojilerin kullanımı, uğraşlarımızın karşılığını alabilmenin anahtarı
olmaya devam edecektir.
Afetlerin yaşanmaması dileklerimle, sağlıklı günler ve esenlikler
diliyorum.
